Ulu önderimizin kütüphanesinden notlar

Seray Şahinler – Cumhuriyet’imizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün çok iyi bir okur olduğu biliniyor. Ömrü cephede, savaşta geçmiş, Cumhuriyet’i ileri taşımak için son yıllarını hep inkılâp mesaisinde geçirmiş Atatürk, 57 yıllık hayatında her alanda binlerce kitap okumuş. Anıtkabir Derneği, 2001 yılında Atatürk’ün okuduğu kitapların listesini kapsamlı bir çalışmayla yayımlayarak kalıcı hâle getirmişti. Bu hayranlık verici liste artık herkesin erişebileceği şekilde dijital erişime açıldı. https://www.anitkabir.com.tr adresinde yayımlanan 24 ciltlik seride Atatürk’ün okuduğu kitapların listesini, yayınlardan bazı bölümleri, Atatürk’ün altını çizdiği satırları, sayfalara düştüğü notları görmek mümkün.

Dört bin kitap okumuş

Önsözde verilen bilgiye göre, bugüne kadar tespit edilen Atatürk’ün okuduğu kitapların sayısı, bin 741’i Çankaya’da, 2 bin 151’i Anıtkabir’de, 102’si İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde ve üçü Samsun Gazi İl Halk Kütüphanesi’nde olmak üzere toplam 3 bin 997. Cilt sayıları ile dergi, harita, atlas ve nota albümleri bu verilerin dışında tutulmuş.

Anitkabir.com’da yayımlanan ciltlere baktığımızda Atatürk’ün çoğunlukla tarih kitaplarıyla ilgilendiğini görüyoruz. 24 ciltte göze çarpan kitaplar arasında Filibeli Ahmet Hilmi-“Tarih-i İslam”, Ahmet Refik-“Umumi Tarih” (Eski Çağ, Orta Çağ), Necip Asım- “Türk Tarihi” (1316), Leon Caetani-“İslam Tarihi (1924), Ziya Gökalp-“Türk Medeniyet Tarihi”, Ahmet Rasim-“Osmanlı Tarihi”, Demetrius Georgiades-“Günümüz Türkiye”si (1892), “Yunan Halklarının Oluşumu”, “Avrupa’nın Entelektüel Gelişiminin Tarihi”, “Hammurabi Kanunu”, “Darvincilik”, “Tarihte Güzel Kadınlar”, “Kırgızca Söz Dizimi”, “Kadın ve Tanrı”, “Almanca-Fransızca Sözlük” gibi eserler var. Kitaplar Türkçe, Arapça, Osmanlıca ve Fransızca dillerinde yayımlanmış.

Kadın hakları

Atatürk’ün kütüphanesinde İslamiyet ve Türk tarihi hakkında çok kitap bulunuyor. Türklerin Orta Asya’daki mazisiyle oldukça ilgilenmiş görünüyor. Orta Asya tarihinden ağırlıklı olarak Moğol medeniyetine ilgisini görüyoruz; Moğollar ve Türk dilleri üzerine çok notlar almış… Yine Fince, Macarca ve Mançuca dillerine de ilgisi olduğu anlaşılıyor. İslam tarihi külliyatı da zengin olan Atatürk, bir kitaptan “Arap ulusunda gerçek erdemi yaratan, ahlakı keşfeden İslam dini ve diğer bir tabirle söyleyecek olursak, Hz. Muhammed’in yüce kişiliğidir” bölümlerinin altını çizmiş.

Atatürk’ün Türk tarihi kitaplarında devlet yönetimi, toplum inşa etme ve özellikle kadın hakları konuları üzerinde çalıştığı görülüyor. Atatürk’ün engin dünyasına ve eşsiz dehasına giriş niteliğindeki bu buluşmada, çağının en büyük komutanı ve devlet adamı olan bir liderin düşünsel altyapısını nasıl oluşturduğuna tanık olabilirsiniz.

‘Bir arkadaşa ihtiyacım var’

Sanata ve felsefeye ilgisi bilinen liderimizin kütüphanesinde sanat ve felsefe kitapları da var elbette. Voltaire’in “Tüm Dramatik Şaheserlerini İçeren Tiyatrosu” kitabını çok sevmiş görünüyor zira bu kitaptan çok fazla alıntı yapmış. Atatürk, oyun metninden şu sahnelerin altını özellikle çiziyor: “Bir arkadaşa ihtiyacım var, şimdiye kadar hiç olmadı. Kalbimin ihtiyacı var”, “Suça yönelmek haksız düzene itaat etmektir”, “Neden burada bir efendinin ellerinden ölümü bekliyoruz ki? İnsan bu kadar mı bağımlı olmuştu?”. Atatürk’ün sosyal medyada sık sık paylaşılan “Kralları yok etmek (istiyorum) Halk yaşayacak” notu da bu bölümde.